Ideju o
podizanju spomen česme, vraćanje seoskog krsta, podizanju spomen
biste Vojvodi Putniku (po kome je selo dobilo ime) i izradi
monografije Putnikovo dao je Ranđel Anđelković. Ideja je bila da
selo dobije svoje kulturno istorijsko obeležje po čemu bi bilo
prepoznatljivo, a samim tim bi bio uređen i centar sela kao u svim
ostalim banatskim mestima.
. |
|
Ootkrivanje
spomen česme. Nikola Stanković 1995.godine. |
. |
|
Potomci optanata i dobrovoljaca ispred spomen česme
1995.godine |
Ideja o
kulturno istoriskim obeležjima je od strane mesnog odbora
prihvaćena, samo je trebalo naći model na koji će se način sve ovo
izfinansirati. 1993.
godine je bila hiper inflacija, te se te godine nije moglo ništa
raditi. Sledeća godina je bila nešto bolja, pa se pokušalo sa idejom
da se spomen česma i krst finansiraju iz sredstava mesnog
samodoprinosa i donacijom meštana. Međutim, s jedne strane, prema
finansijkim proračunima sredstva iz mesnog samodoprinosa su bila
nedovoljna za ovaj projekat, a s druge strane, meštani su bili
podeljeni: jedni su bili za, a drugi protiv ovog projekta, a i oni
što su podržali ovaj projekat svako na svoj način je uslovljavao
svoj doprinos. Sve u svemu vladalo je veliko nepoverenje meštana u
uspeh ovog projekta. Pošto je ovaj projekat od istorijskog značaja
za ovo mesto,
od ideje se nije odustalo.
Vreme
je bilo sve manje, pa su pripreme oko izgradnje spomen česme morale
da se inteziviraju. Tako je na sednici organizacionog odbora pored
rešenja zavoda za zaštitu spomenika kulture iz Pančeva ponuđeno i
idejno rešenje Radenka Stojanovića iz Putnikova koji je idejno
rešenje podneo u dve verzije. Odbor je jednoglasno prihvatio prvu
verziju idejnog rešenja te je po tom nacrtu spomen česma i
podignuta.
. |
|
Doseljenici
koji su rođeni u Bati |
Po predračunu radovi i materijal za izgradnju
spomen česme bi koštali 6.113,35 din. Dok u tom momentu (krajem
juna) na računu je pristiglo samo 300,00 dinara.
Mesto
gde će se podići spomen česma određena je lokacija gde je bio
izbušen treći
bunar (1954) koji nije bio u upotrebi poslednjih dvadesetak godina.
Bilo je
dosta predloga kakav treba da bude ispisan tekst na mermernoj ploči.
Po ovom pitanju usvojen je predlog Milana Milića da na ploči bude
ispisan sledeći tekst: “OVO MESTO SU OSNOVALE PORODICE SRBA
DOSELjENIKA IZ MAĐARSKE 1925 GODINE”. Pošto
je doseljeno više porodica sa istim prezimenom odlučeno je da se
upišu sva prezimena u množini (čime bi se obuhvatili i članovi
porodica) po azbučnom redu. Na drugoj (donjoj) ploči da bude ispisan
sledeći tekst: “SPOMEN ČESMU PODIŽU MEŠTANI PUTNIKOVA 1995.
GODINE”
PODIZANjE SPOMEN BISTE
U
osmišljenom projektu čiji je osnovni cilj podizanje kulturno
istorijskog spomen obeležja u naseljenom mestu Putnikovu, podizanje
spomen biste Vojvodi Radomiru Putniku predstavlja drugu fazu u ovom
projektu. U ranijem izlaganju smo napomenuli da je Putnikovo dobilo
ime po teretnom brodu koji se zvao “VOJVODA PUTNIK” kojim je
doseljen drugi transport porodica iz Mađarske 13.
aprila
1924.
godine.
Ova inicijativa je pokrenuta 1927.
godine od
kada nova kolonija nezvanično nosi ime “PUNIKOVO”.
Za dan
otkrivanja spomen biste predloženo je da to bude 17.
maja 1997.
godine, na
dan smrti Vojvode Putnika. Međutim kasnije se od tog datuma
odustalo, te je predloženo da to bude 21.
septembar,
na dan crkvene slave “Mala gospojina” jer se na taj dan obično okupi
celo selo, što znači da će poseta na ovoj promociji biti masovnija.
. |
|
Otvaranje spomen
biste 1997. godine |
Za
izradu spomen biste bilo je dve ponude. Organizacioni odbor se
odlučio za ponudu akademskog vajara Save Simića iz Bratunca. Sava Simić je
još kao sudent na akademiji dva puta pobeđivao na konkursu za izradu
Savezne štafete koja se nosila na rođendan predsednika bivše
Jugoslavije Josipa Broza Tita, tako da je za sobom imao dobar
rejting. Inače Sava je studirao u Beogradu i često je dolazio kod
rodbine u Putnikovu (Simić Vidoje).
Ova
manifestacija je organizovana mnogo bolje nego što je to bio slučaj
sa spomen česmom. Pre svega počelo se na vreme sa prikupljanjem
novca (više od godinu i po dana pre proslave) a pored toga
organizacioni odbor je već imao iskustva oko organizovanja ovakvih
manifestacija.
Najveći
deo novca za izradu spomen biste je dalo “Ministarstvo
kulture Republike Srbije”. Kako je
programom i predviđeno spomen bista (poprsje) Vojvode Radomira
Putnika otkrivena je i osvećena na dan crkvene i seoske slave “Mala
Gospojina”, 21 septembra, 1997. godine. Spomen bistu je otkrio
predsednik skupštine Vojvodine g. Radenković. Na otkrivanju spomen
biste priređen je kulturno umetnički program koji je pripremio
učitelj Novica Trajković sa svojim učenicima. Na
otkrivanju i osvećenju spomen biste prisustvovali su predstavnici
saveza boraca iz Putnikova, Uzdina, Kovačice, Pančeva, Novog Sada i
Beograda kao i predstavnici ministarstva kulture republike Srbije. Posle
osvećenja spomen biste priređen je svečani ručak u domu kulture, a
posle toga narodno veselje uz muzički program.
Tako je
ovo malo mesto dobilo svoje kulturno-istorijsko obeležje koga
sačinjavaju: spomen česma, veliki seoski drveni krst i spomen bista
Vojvode Radomira Putnika.
Doseljenici iz
Mađarske prilikom podizanja nove kolonije 1926.
godine na sred tada
zamišljenog sela podigli
su
veliki drveni krst. Na sednici crkvenog
odbora održanoj 11. aprila 1975.
godine, u zapisniku se između
ostalog kaže sledeće: “Na
zahtev Saveza boraca da se ukloni veliki drveni krst sa ogradom kod
seoskog bunara, pošto je tu predviđena izgradnja asfaltnog puta
rešeno je da se krst postavi u crkvenoj porti”.
Te iste
1975. godine ovaj krst je zaista uklonjen sa još tri visoka jablana
koja su bila zasađena oko njega.
Međutim, činjenica da uklonjeni drveni krst nije premešten u
crkvenoj porti, ukazala se prilika da se na obeležavanju 70
godišnjice od nastanka ovog mesta veliki drveni krst vrati selu.
U vezi
sa ovim u toku svog dugogodišnjeg istraživačkog rada nisam pronašao
mnogo podataka. Ali i ono malo je nešto, da bi se donekle ušlo u
suštinu namene i značaja velikog seoskog krsta.
Srpski doseljenici u Mađarskoj su prilikom
osnivanja novih naselja u njima podizali veliki drveni krst tz.
“SRPSKI KRST” koji je imao značajnu ulogu prilikom crkvenih i
verskih praznika i tradicionalnih običaja. Sada je sasvim jasno
zašto su doseljenici iz Mađarske po ugledu na svoje pretke na sred
sela podigli veliki drveni krst. Krst je napravio Jovan Milić
tišljer po zanatu. Na krst je postavljena ikona “Hristovog raspeća”,
a sam krst je ograđen drvenom ogradom, oko koga su posađena 4
jablana, od kojih se jedan kasnije osušio, tako da je do 1975. godine
ostalo samo tri jablana.
. |
|
Poslednji snimak
1975. godine kada je seoski krst uklonjen iz centra sela. |
Po
kazivanju starijih meštana ispred ovog krsta su održavane crkvene
službe. Prva takva služba je održana pod vedrim nebom 1928 godine.
Meštani kažu da je i u polju bio jedan veliki drveni krst gde su se
održavale službe (nosile su se litije) naročito u sušnim godinama
kada se osveštavalo žito. Ovaj krst je redovno održavan negde oko
sedamdesetih godina prošlog veka. Na Ivanjdan (7 jula) obavezno se
na krst stavljalo nov venac ispleten od ivanjskog cveća. Unutar
ograde krsta, starije žene su obavezno održavale cveće. Kasnije,
krst je zapušten, ograda polomljena kao što se na slici i vidi.
Ovaj snimak je napravio Miloje Pešić koji je odrastao u Putnikovo pa
se po završetku školovanja zaposlio u Beograd. Na slici se vidi da
su jablanovi već bili povađeni. Ovo je poslednji snimak prvog krsta
koji su meštani podigli 1926. godine, to je ustvari onaj isti krst
ispred koga su se slikali meštani (1932. godine) koji su se doselili
iz Mađarske.
Po pitanju
izrade krsta razgovarano je sa Miladinović
Radosavom koji je odrastao u Putnikovu. Miladinović je bio direktor drvno prerađivačkog preduzeća
“Novi dom”. Miladinović je uz odobrenje generalnog direktora DPP “Novi Dom”
Debeljača Mijailović Andreja prihvatio da bez ikakvog uslovljavanja
ili novčane naknade uradi drveni krst visine 3,5m, i da ova firma
bude darodavac ovog krsta. Krst je urađen od Slavonske hrastovine
koji je zaštićen višeslojnim premazom zaštite za drvo.
. |
|
Otkrivanje
soskog krsta. Paraskeva Ostojić 1995. g. |
|
Ovaj krst je postavljen između spomen česme i crkve na oko 30m od
spomen česme. Krst je postavljen na sredini betonskog platoa. Od krsta do asfaltnog puta je urađena betonska
staza širine 80 cm. Za sada je na krst postavljena kopija “Raspeća
Isusa” koja je zaštićena providnom plastikom. Sliku je nabavio
Pavlović Borivoj. Ostalo je da se pronađe rešenje kako bi se
postavila kvalitetnija ikona “Hritovog Raspeća” od bronze ili kakvog
drugog materijala koji je otporan na vremenske uslove, i da se uradi
ograda oko krsta. Inače krst se svake godine presvlači zaštitnom
farbom tako da je za sada u dobrom stanju.
Tako je
posle 20 godina (1975-1995) selo ponovo dobilo svoj krst, koji će
zajedno sa spomen česmom u budućnosti predstavljati značajno spomen
obeležje u znak sećanja na prve doseljenike iz Mađarske koji su na
banatskoj ledini podigli novo naselje Putnikovo.
Posle crkvene
službe koju su obavila tri sveštenika. Pored Putnikovačkog paroha
Nikole Jovičića na liturgiji su kao gosti učestvovali i uzdinski
sveštenik Miklea Teodor i namesnik crkvene opštine u Putnikovu
Protojerej Dragoslav Pavlović iz Čente. Na službi je učestvovalo i
crkveno pevačko iz Crepaje od 12 članova.
Posle
crkvene službe prešlo se na osvećenje krsta. Krst je otkrila
najstarija doseljenica iz Bate Paraskeva Ostojić (rođena 1911.
Na
osvećenje spomen česme priređen je kratak kulturno umetnički program
na kome je gostovala recitatorska sekcija iz Kovačice koju je vodila
Mirjana Vladisavljev iz Kovačice. Pre otkrivanja i osvećenja spomen
česme u ime doseljenika iz Mađarske veoma dirljiv govor održao je
sin pok. Milana Radovanovića, Jugoslav Radovanović. Spomen česmu je
otkrio tada najstariji doseljenik iz Bate Nikola Stanković (rođen
1917. godine).
. |
|
Potomci
optanata i dobrovoljaca ispred novog seoskog krsta 1995.
godine |
Kada je
urađena spomen česma bilo je potrebno sprovesti vodu kako bi
prolaznik koji tu zastane mogao da popije i malo vode. Pošto selo
nije imalo vodovod jedino rešenje je bilo da se izbuši nov bunar te
da se tako voda sprovede do česme. Ovakvu ideju pokrenulo je DVD
Putnikovo sa predlogom da se bunar izbuši kod vatrogasnog doma te da
se voda sprovede do spomen česme, crkve, doma kulture i vatrogasni
dom. Aprila meseca 1996 godine Đolović Veljko i Ranđel Anđelković su
za gotov novac u Perlez kupili plastičnu cev od 60 m. Borivoj
Pavlović i Stanković Radovan su isposlovali od “MINISTARSTVA ZA
POLjOPRIVREDU I VODOPRIVREDU” 20.000,00 dinara. Od dobijenog novca
kupljen je hidrofor, ručna pumpa za vodu, plastične cevi i sve što
je potrebno za dovod i odvod vode.
Bunar
je izbušio bunardžija iz Tomaševca Svetislav Nikolić besplatno, tako
da je ovaj posao urađen onako kako je i planirano.
|