GEOGRAFSKI
POLOŽAJ
I ISTORIJSKI RAZVOJ
Vojvodina je
izrazito ravničarski predeo, nastao nakon oticanja
Panonskog
mora. Zahvata jugoistočni
deo
prostrane panonske nizije, koja razdvaja alpski, dinarski
i
karpatski prostor, čineći
prostrano raskršće između
Evrope
i Bliskog
istoka pred ulazom u transverzalnu
Moravsko-vardarsku
dolinu.
Pokrajina
Vojvodina
je deo
Republike
Srbije,
a u Saveznoj
Republici
Jugoslaviji
zauzima severni
deo
državne
teritorije. Na severu čini
deo
državne
granice
prema Mađarskoj,
na
istoku prema
Rumuniji.
Pokrajinska granica prema
Srbiji
je na
jugu i
čini je reka
Sava
i Dunav.
Deo jugozapadne
i zapadne granice su
istovremeno granica prema
Bosni
i Hercegovini
i Hrvatskoj,
a čine je opet uglavnom
reka
Sava
i Dunav,
i
suvozemna međa između Srema
i Slavonije.
Vojvodina
obuhvata tri geografsko istorijske celine:
Banat,
Bačku i
veći deo
Srema. Vojvođanska ravnica odlikuje
se
izuzetnom otvorenošću, naročito prema severu, čiju otvorenost još više
pojačavaju tokovi velikih
reka
Dunava,
Tise
i Save,
kao i
njihovih pritoka koje se
stiču na
ovom tlu. Planinski
deo
Vojvodine
čine samo
niske vršačke planine
i neposredno uz desnu obalu Dunava
planinski masiv
Fruške
gore, koji takođe spadaju u niske planine. Na više mesta ravničarski pejzaž
narušavaju uzvišene zaravni. Severno od Subotice
i
u jugoistočnom Banatu
prostiru se
velike peščare.
Izvanredan
geografski položaj
Vojvodine,
široka i
otvorena ravnica ispresecana velikim rečnim tokovima bogatim ribom, plodna
crnica, prostrani pašnjaci, kao
i
umereni klimatski uslovi, bili su,
od najstarijih vremena, privlačni
za
nastanjivanje.
Po
sastavu i
obliku zemljišta
Vojvodina
jedna od najplodnijih oblasti
naše
zemlje.
Predstavlja
deo
“žitnice Evrope“
pokrivena
lesom
i
izrazito
plodnom
crnicom
koja
zahvata
60% obradivog
zemljišta.
Najviše
se
koristi
za
gajenje
žitarica,
kao
i
drugog
industrijskog,
krvnog
i
povrtarskog
bilja.
U pojedinim
oblastima
Srema
i Banata
razvijeno
je i
vinogradarstvo
koje
spada
među
najstarije
u Evropi.
Na
slatinastom
zemljištu,
najmanje
plodnom,
prostiru
se
pašnjaci
koji
su
naročito
u prošlosti
pogodovali
razvoju
stočarstva
u
ovom
delu
naše
zemlje.
Ribarstvo
je
bilo
razvijeno
na
velikim
rekama
Dunavu,
Tisi
i Savi,
kao
i njihovim
pritokama
i
mnogim
plavnim
terenima,
kojima
je
naročito
obilovala
Vojvodina
tokom
XVIII
i
XIX
veka.
Ima
površina
pokrivenih
šumom
ali
u znatno
manjoj
meri.U
novije
vreme
u Vojvodini
su
otkrivena
znatna
naftonosna
polja.
Južni
Banat -
Područje
opštine
Kovačica
društveno-geografski pregled
Arheološkim
istraživanjima
utvrđeno
je da
su
još
u praistorijkom
dobu
postojale
ljudske
naseobine
u
južnom
Banatu.
Prvi
naseljavaju
ovaj
kraj
u mladom
kamenom
dobu
(neolitu)
koje
traje
između
6000 i
3500 godine
pre
nove ere.
U potrazi
za
hranom
oni
su
se
naseljavali
blizu reka
i
močvara
i na
zemljištu
koje
im
je
bilo
pogodno
za obradu.
Nihova osnovna
zanimanje
bili
su:
stočarstvo,
zemljoradnja,
lov
i
ribolov.
Teritorija
sadašnje
opštine
Kovačica
nije
dovoljno
i potpuno
arheološki
istražena,
rezultati
arheoloških
ispitivanja
za
ovaj
deo
južnog
Banata
su
oskudni
i na
onovu
njih se
nemogu
pouzdano
utvrditi najstarije
naseobine
ovog
kraja.
Zato
se
može
samo
pretpostaviti
da
je i
ovaj
deo
južnog
Banata,
kao
i
ostali
delovi
Banata
i Panonske
nizije,
bio
delimično
naseljen
još u neolitu
i bronzanom
dobu,
pre
5000 – 7000. godina.
Ova
pretpostavka
se
potkrepljuje
bogatim
arheološkim
nalazima
na
područiju
susednih i
drugih opština južnog Banata,
kao što su
Pančevo,
Kovin,
Bela
Crkva,
Alibunar
i Vršac.
Zatim pojedini lokaliteti arheoloških istraživanja
susednih opština (
Zrenjanina,
Pančeva,
Alibunara
) koja se
nalaze na
relativno malim udaljenostima
od perifernih naselja
opštine Kovačica
kao što su
Uzdin,
Idvor,
Samoš, Crepaja.
Sve ovo ide u prilog pretpostavci
da
je i na
tlu Kovačičke
opštine bilo privremenih
ljudskih
naseobina u praistorijskom razdoblju.
Priroda kraja u kojem
se
prostire današnja
opština Kovačica u mnogome podseća na najpogodnije područje
za
naseljavanje
prvih stanovnika, koji
su
se u početku samo lovom
i
ribolovom. Sigurno je da je Tamiš
sa svojim šumovitim i močvarmom dolinom bio veoma pogodan za razvoj lova i
ribolova. Kasnije, razvojem stočarstva
i
zemljoradnje
ovaj kraj je
sa
izuzetno
kvalitetnom zemljom za obradu pružao još pogodnije uslove za naseljavanje
i život najstarijih stanovnika u ovom delu Banata.
Institut za
geografiju prirodno – matematičkog fakulteta u Novom Sadu pristupio je
izradi geografskih monografija Vojvođanskih opština. Na ovom veoma
značajnom poslu radio je tim geografa naučnih radnika Vojvodine.
Ekonomsko –
geografsku monografiju za područje opštine Kovačica izradio je dr.
Milan I. Bajić.
Da bi smo dobili
celovitu sliku geografskog položaja naseljenog mesta Putnikovo, prvo
moramo pogledati geografski položaj ostalih naseljenih mesta koji ulaze u
sastav ove opštine.
Područje opštine
Kovačica se nalazi u jugozapadnom delu Banata i jugoistočnom delu
Pokrajine Vojvodine. Opštinu Kovačica čine osam naselja: Kovačica,
Padina, Samoiš, Debeljača, Crepaja, Idvor, Uzdin i Putnikovo.
Teritorija opština
Kovačica prostire se između nekoliko banatskih subregija. (prilog 1.)
Sa severa se graniči
ekonomski najrazvijenijom Zrenjaninskom opštinom i opštinom Sečanj, sa
zapada opštinom Opovo, sa istoka opštinom Alibunar i sa juga opštinom
Pančevo.
Saobraćajna
povezanost opšine Kovačica sa užom i širom okolinom je veoma dobra.
(prilog 2).
Preko opštinske
teritorije izgrađena je železnička pruga
Beograd-Kovčica-Zrenjanin-Kikinda, čime je ovaj kraj povezan s našim
glavnim gradom, južnim, srednjim i severnim Banatom. Skoro uporednim
pravcem izgrađen je asfaltni put, koji znatno pospešuje saobraćajnu
povezanost između većine naselja opštine sa Beogradom, Pančevom i
Zrenjaninom. Kovačica je kao opštinsko mesto povezana asfaltnim putem sa
svim naseljenim mestima koje ulaze u njen sastav. Izgradnjom puta Idvor –
Farkaždin – Perlez i izgradnjom puta Padina – Seleuš, Kovačica postaje
raskrsnica najkraće drumske veze Novi Sad – Vršac – Temišvar.
U prirodnom pogledu
teritorija Kovačičke opštine ima u osnovi panonsko, ravničarsko fizičko –
geografsko obeležje. Teritorije opštine Kovačica prostire se na tri
geomorfološke celine: Aluvijalna ravan Tamiša, lesna terasa i lesna
zaravan. Reljef opštine Kovačica ima ravničarsko obeležje, ali sa veoma
izraženim visinskim razlikama. Razlika između najviše i najniže apsolutne
visine na teritorije opštine iznosi 60. metara. Od istoka ka zapadu
nadmorska visina terena opada i u području Tamiške aluvijalne ravni ima
vrednost od svega 75 metara nadmorske visine. Tačka sa najvišom
apsolutnom visinom od 135 metara nalazi se u jugoistočnom delu atara
Padine. Tačka sa najnižom apsolutnom visinom nalazi se u aluvijalnoj ravni
tamiša u Idvorskom ataru (prilog 3). Atar opštine kovačica najvećim svojim
delom leži na lesnoj terasi, koja okružuje Deliblatsku lesnu zaravan i na
lesnoj zaravni koja sa nekoliko strana okružuje Bantsku peščaru. Gornji
delovi ovih morfoloških oblika prekriveni su različitim tipovima plodnog
zemljišta, koje čine osnovu intenzivne zemljoradnje (prilog 4).
Geografski položaj
Putnikova
Putnikovo je
sastavni deo opštine Kovačica, nalazi se u jugozapadnom delu Banata i
jugoistočnom delu pokrajine Vojvodine. Severno od Putnikova nalazi se
područje opštine Zrenjanin, severoistočno područje opštine Sečanj i
naseljeno mesto Samoš, jugoistočno mesto Padina, južno mesta Kovačica,
Debeljača i Crapaja, jugozapadno Idvor i severozapadno Uzdin (prilog 5).
Putnikovo je
asfaltnim putem povezano a Uzdinom, tako da ima veoma dobre saobraćajne
veze sa ostalim mestima opštine Kovačica. Nalazi se u sastavu Uzdinskog
atara. Pored uzdinskog , obradive površine zemljišta meštani imaju i u
Tomaševačkom ataru. Putnikovo se nalazi na nadmorskoj visini od
81m.
Da bi smo tačno
odredili geografski položaj Putnikova koje, svojom površinom ulazi u
sastav Uzdinskog atara, prvo ćemo pogledati položaj Uzdina. Uzdin pripada
Potamiškim naseljima i od reke Tamiš udaljen je 5 kilometara. Atar ovog
Banatskog naselja najvećim svojim delom prostire se na lesnoj zaravni,
manjim delom na lesnoj terasi a najmanjim delom u aluvijalnoj ravni. Ako
pogledamo prilog 3 i 4 videćemo da se Putnikovo prostire u dodirnoj zoni
južnobanatske lesne zaravni i južnobanatske lesne terase koja je, za 6-8m
niža od prve površine. Putnikovo svojim položajem stoji paralelno sa
Uzdinom, a ulice su formirane uzdužno u pravcu severoistok-jugozapad, a
jedno prema drugom stoje u pravcu severozapad-jugoistok.
Putnikovo kao naselje počinje da se formira 1925. godine na Uzdinskom
opštinskom posedu zvanom “Bunarje”. Selo je podignuto na utrini (2km od
Uzdinske pruge) koja je služila za ispašu stoke gde je izdanska voda
plića. Tu je iskopano nekoliko bunara čija je voda služila za napajanje
stoke, tako da su ovo mesto meštani Uzdina nazvali “Bunarje” ili Bunari. I
danas se ovaj deo od Uzdina do Putnikova u topografskim kartama beleži pod
istim imenom. Selo je smešteno u jednoj južnobanatskoj depresiji nedaleko
ispod pofručja deliblatske peščare.
Ako pogledamo prilog
3, videćemo da se nedaleko od sela istočno prema Samošu i jugoistočno
prema Padini i južnižo prema Kovačici, izdižu blaga uzvišenja gde su na
tim kosinama u vreme stvaranja sela sa istočne i jugoistočne strane bili
vinogradi (sada su na tim mestima bašte). Idući letnjim putem jugoistočno
prema Padini na samo jedan kilometar udaljenosti se nalazi uzvišenje koje
meštani Putnikova i Uzdina zovu “Đal”.
. |
|
Lesna dina |
Ovaj deo od Putnikova do Đala zove
se “Vinogradi”. Sa ovog uzvišenja posle obilnih kiša površinske vode
slivaju se u selo nanoseći velike štete meštanima. U podnožju Đala idući
jugoistočno prema Padini (na 2 km od sela), prolazimo kroz takozvanu
“Lesnu dinu”. Lesna dina je mikroreljefni oblik u lesnoj zaravni, uzdužnog
je oblika (jugoistok-severozapad), sa leve strane oivičena je bedemom
visine do 3m i dužine oko 300m. Sa desne strane nema izrazitih bedema, ima
više uvala i rupa. Ovaj deo meštani zovu “Žuta zemlja”, što u osnovi i
jeste tako, jer samo gornji sloj debljine 70cm čini humus dok ostali deo
idući u dubinu čini glina i pesak. Meštani
su ovu zemlju prilikom naseljavanja koristili za mazanje zemljanih podova
u kućama od naboja, zatim za pravljenje čerpića
(presne cigle), korišćena je i kao malter (od blata) za zidanje kuća od
čerpića i pečene cigle. U novije vreme ovom zemljom ljudi nasipaju
prostorije, jer kod izgradnje kuća podovi se podižu od 50-70-100cm od
površine zemlje zbog površinskih i podzemnih voda.
Pogled sa uzvišenja
Đal
|